In de bewogen geschiedenis van de Nederlandse emigratie naar Brazilië wordt vooral aandacht bestreed aan het verleden van uiteindelijk succesvolle gemeenschappen zoals de Holambra’s en de Paraná-kolonies of juist het dramatische verhaal van lange tijd vergeten emigranten, zoals de Zeeuwen die in de 19e eeuw neerstreken in Espírito Santo. Voor verdwenen emigrantengemeenschappen was tot dusverre weinig aandacht. Ter plaatse is er waarschijnlijk niets meer terug te vinden en als er in kringen van betrokkenen niet meer over wordt geschreven of gesproken, dan verdwijnt de herinnering en rest de vergetelheid. Alleen historici kunnen in dan de herinnering weer tot leven wekken.
Die vergetelheid dreigt voor de verdwenen kolonie Monte Alegre. Deze kolonie werd eind 1949 in de staat Paraná gesticht op de gronden van de papierfabriek Klabín in de huidige gemeente Telemaco Borba. In 1971 werd de kolonie opgeheven, omdat Klabin het 20-jarige pachtcontract niet had verlengd.
De vrijmaking
De kolonisten van Monte Alegre behoorden tot de Gereformeerden Kerken (Vrijgemaakt). Dit kerkgenootschap was in 1944 ontstaan toen een deel van de leden van de Gereformeerde Kerken in Nederland zich niet konden verenigen met bindende uitspraken van de synode van Gereformeerde Kerken. De leden van het nieuwe kerkgenootschap beschouwden hun kerk als de enig ware kerk in Nederland en richtten na 1945 eigen scholen, een eigen krant en een eigen politieke partij in het leven. Onder de vrijgemaakten leefde de opvatting dat men door de week onmogelijk met mensen kon samenwerken als men er ook niet op zondag mee in de kerkbanken zat.
In groepsverband
Net als binnen de (synodale) Gereformeerde Kerken bestond er onder de vrijgemaakten een beweging ten gunste van emigratie. Maar er was ook weerstand. Zowel Klaas Schilder, de voorman van de vrijmaking, als Piet Jongeling, de hoofdredacteur van het Gereformeerd Gezinsblad, beschouwden emigratie als een verlies voor de kerk en natie. Bovendien vreesden zij dat emigratie naar Noord-Amerika zou leiden tot geloofsafval. Indien emigratie noodzakelijk was, dan diende men te gaan naar een land waar men zich bij de ware kerk zou kunnen voegen. En indien dit niet mogelijk was, dan moest men het zoeken in emigratie in groepsverband. ‘In kolonisatie dus, waarbij een groep leden der kerk zich verbindt om gezamenlijk in de vreemde een volksplanting te stichten. Het is duidelijk, dat zulks vele voordelen biedt. Men heeft dan aanstonds een begin van kerkelijk leven en van ambtelijke verzorging. Men heeft niet enkel een zakelijke belangengemeenschap, maar men vormt samen een gemeenschap der heiligen, ’aldus het Gereformeerd Gezinsblad van 9 maart 1950.
Klabín
Het initiatief voor de emigratie naar Brazilië werd genomen door dominee Jan van Dijk (1899-1980) uit het Groningse Schildwolde. Eind 1945 richtte hij een kolonisatievereniging op. Hij werd daarin bijgestaan door onder meer Rinke Slump (1910-1950). Deze vereniging verkende de mogelijkheden in Canada maar concludeerde dat emigratie zou leiden tot verspreiding over dit onmetelijke land en dat voor deze emigratie lokale sponsoren nodig waren. Na deze verkenning kwam de vereniging in contact met de Braziliaanse houtfirma Klabín, die in Paraná een grote houtfabriek en een stad voor zijn werknemers had gesticht. Voor de voedselvoorziening van deze stad was Klabin op zoek naar een aantal vakbekwame Nederlandse boeren en tuinders. Klabín stelde per emigrantengezin een perceel van 75 hectares grond en een woning beschikbaar, waarvoor een pachtcontract van 20 jaar werd aangegaan.
Reisverslag
Eind 1949 vertrokken onder leiding van Rinke Slump vijf gezinnen en drie vrijgezellen naar Brazilië. In het Gereformeerd Gezinsblad, de voorloper van het Nederlands Dagblad deed hij verslag van de reis naar Brazilië en de aankomst in Monte Alegre. Dit reisverslag zal binnenkort op deze site te lezen zijn. Helaas werden zijn verslagen uit Brazilië abrupt afgebroken door een tragisch ongeluk. Op 12 mei 1950 overleed Rinke Slump aan ernstige brandwonden die hij een dag eerder had opgelopen toen hij had geprobeerd de tractor bij te vullen met benzine. Ook in latere jaargangen van de krant komen we berichten tegen over de Braziliaanse volksplanting van de vrijgemaakten. Hiermee hoop ik de herinnering aan de verdwenen kolonie weer voor het voetlicht te brengen.
Ella Jans-Groenveld 17 januari 2018
Fijn dat jullie aandacht gaan geven aan Monte Alegre, de plek waar wij veel jaren woonden en waar we veel goede herinneringen aan behielden. Een deel van ons hart bleef daar achter en we zullen de verhalen met veel aandacht en belangstelling lezen.
Heiko Slump 28 maart 2018
Het klopt allemaal wat er geschreven is, ik was 13 jaar toen we er heen gegaan zijn, de hele reis en het gebeuren heb ik op papier geschreven, ik zat er telkens mee het was een deel van je leven, we dachten hier gaan we een kolonie opbouwen en een kerk stichten we hadden een contract van 20 jaar en dan zelf grond kopen maar het mocht niet zo zijn, er kam een grote bos brand alles ging verloren de fir ma heeft de Hollanders goed behandeld ze waren allemaal tevreden , het werd ons vaderland , we zijn er ook met heimwee vertrokken en nu je ouder word kompt het allemaal weer boven ,daar om heb ik van af be gin tot het eind een boek werk van gemaakt ,van het hele 20 jaar met foto’s
Wicher Dam 20 mei 2019
Wat was in 1968 de officiele naam van de gemeente te Monte Allegro waar 14 juli 1968 een van onze gemeenteleden is gedoopt.
Ik vraag dit voor het compleet maken van haar attestatie.
holambra 4 juni 2019
Beste heer Dam,
Het voormalige Monte Alegre en de fabriek van Klabin ligt in de huidige gemeente Telêmaco Borba. Deze gemeente werd gesticht in 1963 (zie Wikipedia).
Johan Souman 12 augustus 2022
hallo allemaal ik ben johan souman in 1963 toen was ik 7 jaar met mijn vader en moeder Gerrit en Jantje Souman en broer Willem en zus Ali zijn we gaan wonen in monte alegre we zijn daar naar school en de kerk geweest ook bij de melkfabriek was een geliefde plek maar ja daar mochten we niet binnen komen van de heer Buitenhuis er zijn nog wel verschillende bekenden in mijn gedachten zoals Jan Ties Sikkema met zijn jeep en ook zijn zus Ada en niet te vergeten meester Nap en dominee Los en de fam. Timmerman en ook de fam. Cnossen toen we daar woonden was er ook een gigantische grote bosbrand en in die tijd heeft vader Sikkema een nieuw huis gebouwd .Ik weet nog best veel dingen van monte alegre maar ik zou nog best wel meer dingen op willen halen . het is al wel erg lang geleden maar ik hoop dat ik nog wat mensen kan ontmoeten die daar ook gewoont hebben . met vriendelijke groet Johan
Siebren Cnossen 9 januari 2023
hallo, ben Siebren Cnossen ben ook in 1963 naar Brasil komen wonen, Monte Alegre. kan je naam Johan Souman niet meer herinneren, heb er gewoont tot de eind van de kolonie. Woon nu 200 km van de opgeheven kolonie. ben er nog wel eens geweest met mensen de er gewoont hebben. groet Siebren.
Johan Souman 10 april 2023
hallo