Een bezoek aan de boerenkolonie Ribeirao. Na een harrewarrig begin een veelbelovend vervolg. Braziliaanse lof voor Nederlandse boeren! Voor jonge boeren mooie kansen. Zo begint een artikel in de Katholieke Illustratie van 29 mei 1954. De eerste crisisjaren zijn dan voorbij en het artikel blikt terug op de voorbije jaren en getuigt van het optimisme die heerst in de nog jonge Nederlandse gemeenschap in Brazilië.

De Katholieke Illustratie wordt niet alleen in Nederland gelezen, maar ook tienduizend kilometer ver van het vaderland. We hebben exemplaren aangetroffen in Braziliaanse boerderijen, een paar honderd kilometer ten westen van Sao Paulo, dat is ongeveer zeshonderd kilometer van de kust verwijderd. Nederlandse kranten leest men daar uiteraard niet, want de tien dagen, die een krant nodig heeft om per vliegtuig de Braziliaanse grond te bereiken, maakt haar reeds tot een verlaat weekblad. De Nederlanders in Brazilië abonneren zich dus bij voorkeur op een weekblad en de boerengezinnen van de Fazenda Ribeirao, waarover ik u een en ander moet vertellen, verkiezen de Katholieke Illustratie, die hen in woord en beeld over de belangrijke gebeurtenissen in het vaderland en daarbuiten inlicht. Die boerengezinnen zijn namelijk alle katholiek. De Fazenda (boerenkolonie) Ribeirao heet dan ook de katholieke fazenda.

Er zijn, wederom een paar honderd kilometer verder het binnenland in, ook nog twee protestantse fazenda’s die zich, in tegenstelling tot de katholieke nederzetting, zonder schokken hebben ontwikkeld tot wat zij thans zijn. Over deze ondernemingen valt alleen maar te rapporteren, dat zij zich in een grote bloei mogen verheugen en de stelling waar maken, dat in Brazilië enorme mogelijkheden voor Nederlandse boeren liggen te wachten. Dat doet overigens ook de katholieke Fazenda Ribeirao, waar thans zesentachtig boerderijen staan en waar nog plaats is voor honderdvijftig nieuwe.

Over de geschiedenis van Ribeirao echter valt een schokkende roman te schrijven. De eerste jaren van haar bestaan zijn niet de gelukkigste geweest. Pas de laatste paar jaren komt ook Ribeirao bewijzen, dat de mogelijkheden in Brazilië niet te overzien zijn…. als men maar de juiste voorbereidingen treft. Aan die voorbereidingen heeft wel een en ander ontbroken. Het heeft geen zin oude koeien uit de sloot te halen en oude wonden open te rijten, maar in enkele woorden gezegd komt de voorgeschiedenis van de thans bloeiende fazenda op het volgende neer.

In 1948 zijn tientallen boerengezinnen naar Brazilië vertrokken om zich te vestigen ter plaatse, waar thans de katholieke boerennederzetting ligt. Die gezinnen hadden hun machines en hun vee meegenomen, doch ondervonden reeds de eerste moeilijkheden, toen zij in Brazilië aan wal wilden gaan. Zij werden er niet zo vlot verwacht als zij gedacht hadden en toen zij dan na veel ontmoedigend geharrewar eenmaal ter plaatse waren aangekomen, ontbrak bij velen de lust om door te zetten. Die lust ontbrak vooral bij hen, die de indruk maakten niet helemaal in het gezelschap thuis te horen, bij hen namelijk, die minder uit agrarische overwegingen waren geëmigreerd dan wel omdat zij, hoe dan ook, verlangden niet langer meer in het vaderland te blijven wonen. Hierdoor werd de eensgezindheid, die door de eerste tegenslagen reeds enigermate was aangetast, verder vertroebeld, zodat er langzaamaan een tweespalt ging ontstaan, die nog vergroot werd, toen bleek, dat ook de grond en de grondverdeling moeilijkheden begonnen op te leveren. Het is niet wel doenlijk en ook niet nuttig om deze geschiedenis tot in bijzonderheden te vertellen, maar het is een historisch feit, dat op een bepaald moment de fazenda in twee kampen was verdeeld en dat men van een bepaalde groep kon zeggen, dat zij er, om welke redenen dan ook, niet thuishoorde.

In die dagen werd de leiding van de Fazenda Ribeirao toevertrouwd aan de heer C.J.J. Hogeboom, die als commissaris van de Nederlandse regering optrad en aan het werk ging om de zaken te saneren. Hij regeerde met sterke hand, kreeg de hulp van de meeste boeren, maar tegenwerking van de groepen, die van nature niet op een boerenkolonie konden gedijen. Het einde van de strijd, die soms hevig is opgelaaid en vormen aannam, welke men zich nauwelijks kan voorstellen, is geweest, dat een aantal gezinnen is weggetrokken, verder het binnenland in, om daar voor eigen risico te gaan werken. Sommige zijn geslaagd, andere niet en van de laatste categorie zijn er verscheidene, die thans wel terug willen naar Ribeirao. Want na veel zorgen en moeilijkheden te hebben overwonnen, heeft de leiding van de fazenda in nauwe samenwerking met de boeren eindelijk een geregelde gang van zaken tot stand kunnen brengen. Er is thans geen ontevreden boer meer te vinden. Allen hebben ingezien, dat de saneringen noodzakelijk waren om de situatie te redden. Er is de laatste jaren ontzaglijk gewerkt en de resultaten zijn van die aard, dat de eerste de beste bezoeker na een tocht langs de eindeloze velden met gewassen geen ogenblik durft twijfelen aan de welvaart, die voor de deur staat. Die welvaart straalt de bezoeker reeds tegen, als hij een eerste blik op de akkers werpt. Daar schieten de bananenbomen de grond uit, de aanplant van ananas reikt zover het oog ziet, de katoenwatten schitteren wit in de zon, de koffie, de maïs, het suikerriet staan er prachtig bij en de Braziliaanse boeren uit de omgeving spreken met grote lof over de prestaties van de Nederlanders, die als geen andere boeren hun vak kennen.

Een jaar of drie geleden is de geschiedenis van Ribeirao in een deel van de Nederlandse streekpers nog eens aan de orde geweest. Het waren vooral de tegenstanders van een sanering, die toen het woord hebben gevoerd, zonder dat de leiding van de kolonie een woord tot verdediging heeft gesproken. Ook thans wordt dat woord niet gesproken, maar de feiten spreken een overtuigende taal. De feiten, dat zijn de bloeiende velden op de dankbare grond van Brazilië, de vette, rode aarde, die gewassen in een voor ons ongekende overdaad doet losbarsten. Wij kennen een groot Nederlands zakenman in Brazilië, die een kwart miljoen gulden heeft geïnvesteerd ineen stuk van de katholieke kolonie, enkel en alleen om te bewijzen, dat het vertrouwen in de toekomst van de fazenda alleszins gemotiveerd is. De man in kwestie heeft zich nooit met agrarische ondernemingen beziggehouden, maar hij heeft kunnen waarnemen, wat er groeit en hoe het groeit en wat een Nederlandse boer vermag, en hij gelooft er onvoorwaardelijk in, dat ieder degelijk, jeugdig boerengezin met een gerust hart naar Brazilië kan emigreren om daar een grote toekomst tegemoet te gaan. Zoals de zaken nu in Ribeirao staan, kan men zeggen, dat de boeren over vijf jaren zeer welvarend zullen zijn. Dat is de mening van alle Nederlanders, die ik in Brazilië heb gesproken en over de katholieke fazenda heb ondervraagd, en onder hen waren de belangrijkste officiële vertegenwoordigers van onze regering.

Het zijn overigens niet alleen de overladen velden, die de bezoeker overtuigen; het zijn evenzeer de rust en de vredigheid van de samenleving, die hem het gevoel geven te midden vaneen gezonde ontwikkeling te zijn beland. Op het plein, waar een enorme katoenboom zijn paarse vlammen naar de lucht werpt, staat het symbool van de eenheid der uitgestrekte kolonie, een complex lage gebouwen, waarin het kerkje, de school en de vergaderzaal zijn opgenomen. Ik heb daar de drie klassen bezocht, waarin honderd kinderen zijn bijeengebracht, die van nabij en van ver iedere dag naar school komen, per auto, met z’n drieën op één paard, lopend of per flets. De meisjes krijgen onderwijs in de huishouding, de jongens inde landbouw en beide categorieën nog in vakken voor hun algemene ontwikkeling. De voertaal is Portugees. De zusters zijn gediplomeerd en worden bijgestaan door een Braziliaanse onderwijzeres.

Niet ver van het plein staat het meelfabriekje, dat niet alleen de boerengezinnen voorziet, maar ook reeds handel drijft buiten de nederzetting, waar bovendien ook miljoenen eieren worden verhandeld. De veestapel telt vijfhonderd stuks en juist terwijl ik dit artikel zit te schrijven verschijnt in de Nederlandse bladen het bericht, dat het vee van Ribeirao op een veetentoonstelling te Sao Paulo de eerste prijs heeft behaald, hetgeen de inwoners van die stad tot geestdrift heeft gebracht. Dat bericht kan men een troef noemen in handen van de mannen, die de belangen van Ribeirao bepleiten, want de overwinning is een daverend pleidooi voor het vertrouwen, dat de kolonie verdient. Dat vertrouwen wordt ook nog gemotiveerd door een ander verschijnsel. In niet meer dan tweeëndertig dagen bouwt men op Ribeirao een volledige boerderij, compleet met koeienstal, varkensstal, twee kippenhokken en een waterput. Een aantrekkelijk vooruitzicht voor ieder boerengezin, dat plannen heeft om naar Brazilië te verhuizen.

Men verwacht zulke gezinnen daarginds en men ziet ze graag komen, maar men wenst er de nadruk op te leggen, dat het jonge gezinnen moeten zijn, die zich gemakkelijk aanpassen aan het nieuwe klimaat en de nieuwe werkwijze. Die jonge gezinnen kunnen er gerust op zijn, dat hun toekomst gemaakt is. En die toekomst zal des te eer gemaakt zijn, wanneer de schuldenlast, die nog op de onderneming drukt, maar haar groei niet meer kan tegenhouden, zou worden weggenomen. Dit zou een verlichting betekenen van grote waarde, een verlichting, die de moedige en werkzame boerengezinnen volop hebben verdiend.

A.v.D.